Događaji koji su obilježili 2022. godinu

            *NAPOMENA: Pošto duži niz godina nisam bio aktivan na ovom mom blogu, želim da prvo nastavim tradiciju sa tekstovima koji hronološki opisuju šta se sve dogodilo u jednoj cijeloj godini, prije nego što nastavim sa pisanjem i objavljivanjem mojih tekstova!

            Tekst koji slijedi sastavljen je od tekstova sa oslobodjenje.ba i balkans.aljazeera.net portala, kao i spagosmail.blogspot.com bloga!

Ensvid Hadžajlić - MosHer

 

 

            Protekla godina biće upamćena kao ona u kojoj je ponovo buknuo rat na teritoriji Evrope i godina koja će oblikovati međunarodne odnose. Pamtit ćemo je i po krizama – ekonomskoj, energetskoj, geopolitičkoj, ali i po smrti kraljice Elizabete II, požarima, zemljotresima, štrajkovima, koroni...

 

            PREDSJEDAVANJE EVROPSKOM UNIJOM

            S prvim danom 2022. godine Francuska je pod sloganom “Oporavak, snaga, pripadnost” preuzela polugodišnje vođenje Evropske unije od Slovenije.

            S francuskim predsjedavanjem počeo je i novi predsjednički trio, koji čine Češka, koja je predsjedavanje Evropskom unijom preuzela u drugoj polovini godine, i Švedska, koja će predsjedavanje preuzeti 2023. godini.

            Češkoj je ovo bio drugi put da predsjedava Unijom otkako je 2004. godine postala članicom, a proteklih mjeseci svoje vladavine bila je vođena citatom bivšeg predsjednika Vaclava Havela: “Evropa kao zadatak” i postizanjem evropskog jedinstva.

 

            BIH IZGUBILA VELIKOG PRIJATELJA

            Predsjednik Evropskog parlamenta, italijanski socijaldemokrat David Sassoli preminuo je u Italiji 11. januara u 65. godini života. Sassoli je bio hospitaliziran od kraja decembra 2021. godine, a u prošlosti je bolovao od leukemije.

            Bivši novinar, bio je na čelu parlamenta u Strasbourgu od 2019. godine. Mandat mu je završio u januaru, na polovici mandata petogodišnjeg zakonodavnog tijela.

            Sassoli je bio drag prijatelj Bosne i Hercegovine i zagovarao je proširenje EU na Zapadni Balkan. Njega je u EP-u zamijenila Roberta Metsola sa Malte, iz redova kršćanskih demokrata.

 

            RAT U UKRAJINI

            Po odobrenju ruskog predsjednika Vladimira Putina 24. februara, ruske snage su u pet sati ujutro po lokalnom vremenu napale Ukrajinu. Cijeli svijet osudio je rusku invaziju na Ukrajinu u kojoj su, prema zadnjim informacijama visokog komesara UN-a za ljudska prava, ubijena 6.702 civila, a ranjeno blizu 10.500 osoba. Prema istim podacima, život je izgubilo i 10.000 ruskih vojnika.

            Zbog napada na Ukrajinu, Rusija se više puta našla pod sankcijama EU. Ruski predsjednik Vladimir Putin krajem godine je rekao da Rusija želi kraj rata u Ukrajini i da svi oružani sukobi završavaju pregovorima.

 

            MACRONU DRUGI MANDAT

            Francuzi su u aprilu dali povjerenje proevropskom predsjedniku, centristi i liberalu Emmanuelu Macronu. Njemu je povjeren drugi petogodišnji mandat nakon što je pobijedio Marine le Pen koja je ostvarila najbolji rezultat krajnje desnice od početka V republike 1958. godine. Inače, Macron je prvi francuski predsjednik kojem je pošlo za rukom osvojiti drugi mandat u proteklih 20 godina, otkako je to ostvario Jacques Chirac 2002. godine, kada je pobijedio Jean-Marie le Pena, oca sadašnje protukandidatkinje.

 

            PREMINULA MADELEINE ALBRIGHT

            Madeleine Albright, nekadašnja američka državna sekretarka i jedna od najuticajnijih svjetskih državnica, preminula je 23. marta u 84. godini života.

            Madeleine Albright vršila je dužnost državne sekretarke do 2001. godine, u vrijeme mandata američkog predsjednika Billa Clintona.

            Clinton ju je odabrao za najvišeg američkog diplomatu 1996. godine, kao prvu ženu na poziciji državnog sekretara. Prethodno je bila ambasadorica pri UN-u.

            Zagovarala je oštru vanjsku politiku SAD-a kada je riječ o Bosni i Hercegovini tokom ratnih godina.

 

            POBJEDA VIKTORA ORBANA

            Aktuelni mađarski premijer i čelnik desničarskog Fidesza Viktor Orban je proglasio pobjedu na parlamentarnim izborima održanim u aprilu u Mađarskoj. Orbanova partija Fidesz dobila je 54 posto glasova, dok je ujedinjena opozicija podbacila sa 35 posto.

            Opozicioni kandidat Peter Marki-Zaj je priznao poraz i rekao: “Došli smo da ostanemo, borimo se za svakog, disaćemo vlastima za vratom”.

            Orban je rekao da će ovu pobjedu pamtiti do kraja života, jer nisu dopustili da se vrate sjenke prošlosti te da su štitili mir i stabilnost.

 

            VJEŽBE JAPANA I SAD-A

            U jeku napetosti zbog niza sjevernokorejskih raketnih testova SAD i Japan više puta su tokom godine izveli zajedničke vojne vježbe. Prve su održane u aprilu, a već u maju ponovo je izvedena demonstracija sile zajedničkim letom borbenih aviona iznad Japanskog mora.

            Vježbe koje su izvođene i u drugoj polovini godine su osmišljene kako bi poboljšale sposobnost odgovora na sve veće podmorničke prijetnje Sjeverne Koreje, uključujući i lansiranje balističkih raketa. Snagama SAD-a i Japana u septembru se pridružila i južnokorejska mornarica.

 

            ZEMLJOTRES U AFGANISTANU

            U zemljotresu magnitude 6,1 stepen po Richteru u Afganistanu i Pakistanu sredinom godine poginulo je više od hiljadu, a povrijeđeno je preko 1.500 ljudi.

            Zemljotres je pogodio područje 44 kilometra od grada Khost, na jugoistoku Afganistana, a epicentar je bio na dubini od 51 kilometar, prema USGS-u.

            Prema podacima UN-a, oko 2.000 kuća je uništeno u jednom okrugu.

            Američki predsjednik Joe Biden je naložio Američkoj agenciji za međunarodni razvoj USAID i drugim federalnim agencijama da pruže pomoć onima koji su pogođeni zemljotresom na istoku Afganistana.

            Savjetnik za nacionalnu sigurnost Jake Sullivan rekao je da su Sjedinjene Američke Države duboko ožalošćene zbog razornog zemljotresa u kojem je poginulo više od 1.000 ljudi.

 

            TOPLOTNI VAL ŠIROM EVROPE

            Toplotni val zahvatio je cijelu Evropu tokom ljetnih mjeseci. U Portugalu je vatrena stihija uništila više od 30.000 hektara zemlje, što je najviše od 2017. godine, kada je u razornim požarima stradalo oko 100 ljudi. U Velikoj Britaniji temperatura je dostigla 40,2 stepena Celzijusa, što je najveća temperatura u toj zemlji ikada.

            Zabilježeni su i poremećaji u željezničkom saobraćaju i snabdijevanju strujom. Takođe, otkazani su i brojni ljekarski pregledi kako bi se smanjio pritisak na zdravstveni sistem. Visoke temperature su uzrok i brojnih požara u Francuskoj, a dva su velika požara u jugozapadnom departmanu uz Atlantski okean uništila 20.600 hektara šume.

 

            PREMINULA KRALJICA ELIZABETA II

            U dvorcu Balmoral u Škotskoj 8. septembra je preminula kraljica Elizabeta II u 97. godini života. Elizabeta je provela više od sedam decenija na tronu.

            Kraljica Elizabeta II pokopana je u kapeli svetog Georgea pokraj dvorca Windsor, zajedno sa suprugom koji je umro 2021. godine u 99. godini života, u krugu najbliže porodice. Događaj nije bio emitovan na televiziji, a nisu bili prisutni ni predstavnici medija.

            Na državnom ispraćaju kraljice Elizabete II u Westminsterskoj opatiji prisustvovalo je gotovo 2.000 zvanica, među njima brojni predsjednici, državnici i monarsi. Poslije njene smrti, princ Charles imenovan je kraljem.

 

            GODINA ŠTRAJKOVA

            Zbog recesije i velike globalne političke krize širom Evrope tokom godine radnici iz sektora saobraćaja, obrazovanja, zdravstva, kao i oni koji rade na naftnim platformama i pristaništima izrazili su svoje nezadovoljstvo izlaskom na ulice. Štrajkovalo se u Njemačkoj, Belgiji, Francuskoj i Italiji. Brojni letovi u Evropi su otkazani, željeznički saobraćaj je bio u kolapsu.

            Štrajkovale su i hiljade članova kraljevskog koledža medicinskih sestara u Engleskoj, Velsu i Sjevernoj Irskoj. Izašli su na najveće proteste u 106-godišnjoj istoriji.

 

            SUNAK NOVI BRITANSKI PREMIJER

            Rishi Sunak u oktobru je izabran za lidera Konzervativne stranke i premijera Velike Britanije nakon što je Liz Truss podnijela ostavku. Njegova protukandidatkinja Penny Mordaunt, nije uspjela osigurati potrebnu podršku kolega i odustala je dvije minute prije isteka službenog roka. Boris Johnson se nešto ranije povukao poslije turbulentne godine obilježene skandalom sa zabavom u kancelariji premijera dok su Britanci morali poštivati stroge mjere zbog Covid-19 (Korona virusa).

            Sunak na premijerskoj poziciji je prva tamnoputa osoba azijskog porijekla i prvi Hindus koji će voditi Britaniju.

 

            DOBRE VIJESTI IZ WHO-A

            Generalni direktor WHO-a (Svjetske zdravstvene organizacije) Tedros Adhanom Ghebreyesus na kraju godine saopštio je dobre vijesti. Pandemija korone značajno je oslabila u 2022. godini, kao i globalna epidemija majmunskih boginja i ebole u Ugandi. Tedros je uvjeren da bi međunarodna zdravstvena vanredna situacija zbog koronavirusa u novoj godini mogla biti ukinuta. Ali, još postoji previše neizvjesnosti da bi se moglo reći da je pandemija završena.

            WHO je veoma zabrinut zbog trenutne eksplozije korona infekcija u Kini poslije ukidanja strogih mjera.

            - Još postoje nejasnoće o tome šta je prije tri godine dovelo do izbijanja pandemije - rekao je on.

 

            IZBORI U SAD-U

            Predsjednik Sjedinjenih Američkih Država Joe Biden u novembru je na izborima na sredini mandata donio najbolji rezultat demokrata za Kongres od 1998. godine, nakon što se očekivani republikanski crveni talas nije uspio materijalizirati.

            Demokrati će zadržati kontrolu nad američkim Senatom nakon što je senatorica Catherine Cortez Masto ponovo pobijedila na izborima u Nevadi i Raphael Warnock u Georgiji.

            Američki predsjednik, kojem su predviđali težak poraz na izborima u sredini mandata, izašao je ojačan iz ove izborne utrke.

            Bivši predsjednik Sjedinjenih Američkih Država Donald Trump suočio se s neuobičajenim javnim napadima iz Republikanske stranke poslije niza poraza kandidata koje je on sam odabrao i podržao.

 

            U SEULU POGINULE 153 OSOBE

            U Seulu u Južnoj Koreji 30. oktobra 153 uglavnom mladih ljudi poginulo je u stampedu prilikom obilježavanja Noći vještica, dok su 82 osobe povrijeđene.

            Do stampeda je došlo nakon što je gomila ljudi koja je slavila u popularnoj četvrti Itaewon pohrlila u jednu uličicu, rekli su dužnosnici.

            Svjedoci koji su preživjeli smrtonosni stampedo u Seulu progovorili su o užasu kojem su svjedočili.

            - Ljudi su se počeli gurati s leđa, bilo je poput vala, ništa se nije moglo učiniti - rekao je Nuhyil Ahammed, jedan od svjedoka događaja.

            Predsjednik Yoon Suk-yeol zbog nezapamćene nesreće proglasio je sedmicu žalosti te je sazvao vanredni sastanak vlade. Premijer Han Duck-sooa situaciju je opisao kao tragediju koja se nije smjela dogoditi.

 

            TERORISTIČKI NAPAD U ISTANBULU

            U terorističkom napadu u istanbulskoj ulici Istiklal u Turskoj u drugoj polovini godine život je izgubilo šest osoba, dok je 81 povrijeđena.

            Za napad je osumnjičena teroristkinja Ahlam Albashir koja je poslije hapšenja priznala da je prošla obuku terorističke organizacije PKK/PYD/YPG za obavještajce te da je iz sirijskog Afrina ilegalno ušla u Tursku.

            Prije napada Albashir je u Istanbulu bila u izvidnici devet dana.

            U međuvremenu je utvrđeno da je sa terorističkom organizacijom povezan i Ferhat H, vlasnik radionice u Esenleru, u kojoj su zajedno boravili teroristkinja Ahlam Albashir i odbjegli osumnjičeni Bilal H. Istragom je utvrđeno da je Ferhat H, prema uputama terorističke organizacije, svoju kuću ustupio Albashiri i Bilalu H.

 

 

POZNATE JAVNE LIČNOSTI KOJE SU NAS NAPUSTILE 2022. GODINE

 

            Od britanske kraljice Elizabete II, do francuskog modnog kreatora Thierryja Muglera i posljednjeg vođe Sovjetskog Saveza Mihaila Gorbačova, mnoge značajne javne ličnosti napustile su nas u 2022. godini.

 

            Sidney Poitier

            “Izgubili smo ikonu, heroja, mentora, borca, nacionalno blago”, napisao je na svom Twitter nalogu zamjenik bahamskog premijera Chester Cooper objavljujući smrt američkog glumca i filmskog režisera Sidneya Poitiera, koji je preminuo 6. januara u 94. godini života.

            Rođen za vrijeme porodičnog putovanja u južnu američku državu Floridu 1927. godine, Poitier je odrastao u siromaštvu s roditeljima, koji su uzgajali paradajz na Bahamima. Njegovo interesovanje za film i kinematografiju počinje u ranoj mladosti, a nakon što se pridružio starijem bratu u Miamiju u dobi od 15 godina, počeo je pohađati časove glume u American Negro Theatre – plaćajući ih radeći tamo kao strojar. Njegovo prvo pojavljivanje na pozornici nije bilo baš uspješno. Ali, nakon što je proveo mjesece radeći na tome da se riješi svog bahamskog naglaska, konačno je primijećen i dobio je glavnu ulogu u brodvejskoj produkciji “Lizistrate”. Dobio je svoj prvi filmski posao 1950. godine, glumeći u filmu “No Way Out” Josepha L. Mankiewicza, koji se bavio pitanjima rasizma i rasističkog nasilja.

 

            Thierry Mugler

            Thierry Mugler, francuski dizajner, koji je bio vodeća ličnost u modi od 1970-ih do 2000-ih, umro je “prirodnom smrću” u svom domu u pariškom predgrađu Vincennes 23. januara u 73. godini života.

            Rođen u Strasbourgu u decembru 1948. godine, Mugler nije počeo karijeru u svijetu mode već u svijetu plesa, pridruživši se baletnoj grupi Opéra national du Rhin kao tinejdžer prije studija na Školi primijenjenih umjetnosti.

            Od malih nogu kreirao je vlastitu odjeću, prilagođavajući stvari kupljene na buvljacima. Preselio se u Pariz s 20 godina, isprva kako bi radio s drugom baletnom grupom, ali je bio uspješniji u kreiranju odjeće i ubrzo je počeo raditi kao “freelancer” za razne modne kuće u Parizu, Londonu i Milanu.

            Za 10. godišnjicu svog branda 1984. godine organizovao je prvu javnu modnu reviju u Evropi, sa 6.000 posjetilaca na događaju koji je bio poput rock koncerta.

 

            Madeleine Albright

            “Snaga za slobodu, demokratiju i ljudska prava”, rekao je bivši američki predsjednik Bill Clinton nakon što je saznao da je Madeleine Albright, prva žena koja je obavljala dužnost državne sekretarke, preminula 23. marta u 84. godini života.

            Rođena u Pragu 1937. godine, njena porodica koja je bila jevrejska iako je ona to saznala tek kasnije u životu, pobjegla je uoči nacističke invazije na Čehoslovačku 1939. godine, selivši se prvo u Englesku, a zatim u SAD, gdje će nastaviti svoju karijeru kao diplomata.

            Poslije studija političkih nauka, Albright je ušla u politiku kao osoba koja se bavi prikupljanjem sredstava za organizacije, zatim pomoćnica u Kongresu, te je ušla u administraciju predsjednika Jimmyja Cartera radeći za Zbigniewa Brzezinskog, koji je bio Carterov savjetnik za nacionalnu bezbjednost.

            Albright je preuzela kormilo State Departmenta poslije “Hladnog rata” iz kojeg su se SAD pojavile kao jedina supersila, vodeći ključne rasprave sa svjetskim čelnicima o kontroli naoružanja, trgovini, terorizmu i budućnosti NATO-a. Od kad je Margaret Thatcher vladala Britanijom, nijedna žena nije imala takav položaj globalnog uticaja.

            Njena porodica ju je opisala kao “neumornu pobornicu demokratije i ljudskih prava”, koju je predsjednik Barack Obama 2012. godine odlikovao najvećim civilnim odlikovanjem u zemlji, “Predsjedničkom medaljom slobode”.

 

            Shinzo Abe

            Shinzo Abe, japanski premijer s najdužim stažem, umro je 8. jula u 67. godini života nakon što je upucan tokom kampanje u gradu Nara.

            Abe je opisan kao jedna od najuticajnijih političkih ličnosti u Japanu posljednjih decenija. Zapamćen je po tome što je revitalizovao ekonomiju zemlje svojom formulom “Abenomics” i svojim kontroverznim stavom da je Japan nepravedno osuđen zbog njegove brutalne prošlosti. Dugi niz godina radio je i kao savjetnik sadašnjem japanskom premijeru Fumiu Kishidi.

 

            Olivia Newton-John

            “Tvoj od trenutka kad sam te vidio i zauvijek”, napisao je John Travolta, kada je saznao da je Olivia Newton-John, njegova partnerica u hit filmu iz 1978. godine “Briljantin”, preminula u svom domu u južnoj Kaliforniji 8. avgusta u 73. godini života.

            Olivia Newton-John rođena je u Britaniji a odrasla u Australiji, gdje je počela nastupati kao dijete,  poslije osnivanja svoje prve grupe sastavljene isključivo od djevojčica u dobi od 14 godina. Kao djevojčica, učestvovala je u brojnim televizijskim emisijama. Snimila je svoj prvi singl, “Till You Say You’ll Be Mine,” 1966. godine, ali je njena karijera doživjela boom nakon što se preselila u Sjedinjene Američke Države početkom 1970-ih, gdje je imala svoj prvi hit s pjesmom Boba Dylana, “If Not For You”.

            Između 1973. i 1983. godine, Newton-John je bila među najpopularnijim svjetskim zvjezdama. Imala je 14 “Top 10” singlova u SAD-u, osvojila je četiri Grammyja i glumila u “Briljantinu”. Duet Travolta - Newton-John, “You’re the One That I Want”, bila je jedna od najpopularnijih pjesama tog doba i prodana je u više od 15 miliona primjeraka.

            Poslije prve od tri dijagnoze raka 1992. godine, takođe je postala istaknuta aktivistkinja za borbu protiv raka dojke.

 

            Mihail Gorbačov

            Mihail Gorbačov, posljednji predsjednik Sovjetskog Saveza i čovjek koji je odigrao ključnu ulogu u padu “Željezne zavjese”, preminuo je 30. avgusta u 91. godini života “poslije teške i duge bolesti”, objavile su ruske novinske agencije.

            Gorbačov je postao sinonim za pokrete restrukturisanja i otvorenosti, uvodeći Rusiju u pluralističku politiku, liberalizirajući ekonomiju i značajno poboljšavajući diplomatske veze zemlje sa Zapadom.

            Njegova odluka da ne mobilizuje sovjetsku vojsku nakon pada Berlinskog zida 1989. godine smatrana je ključnom za očuvanje hladnoratovskog mira. Dobitnik je Nobelove nagrade za mir 1990. godine za njegovu ulogu u okončanju “Hladnog rata” i za igranje “vodeće uloge” u redefinisanju odnosa između Istoka i Zapada. Iako su ga na Zapadu cijenili zbog tih nastojanja, Gorbačov je bio puno manje popularan kod kuće, gdje su ga mnogi krivili za ono što su smatrali nesretnim raspadom Sovjetskog Saveza.

 

            Kraljica Elizabeta II

            Elizabeta II, kraljica Ujedinjenog Kraljevstva i Commonwealtha, preminula je 8. septembra u dvorcu Balmoral u Škotskoj u 96. godini života.

            Imala je samo 25 godina kada joj je otac umro, te je ona, kao najstarije dijete, postala kraljica Elizabeta II, 6. februara 1952. godine. Od tada do kraja svoje vladavine, kraljica Elizabeta ll posjetila je 117 zemalja u službenom svojstvu, susrevši se sa 113 lidera, te imenovala 15 britanskih premijera. Za vrijeme njene vladavine, promijenilo se 14 američkih i 10 francuskih predsjednika.

            Elizabeta je 2015. godine postala najdugovječniji britanski monarh u istoriji nakon što je oborila rekord svoje praprabake Victorije, koja je bila na tronu 63 godine. U februaru je Britanija proslavila njenih 70 godina na tronu platinastim jubilejom.

            Njena smrt potresla je Britaniju, a proglašena je 10-dnevna žalost za vrijeme koje su hiljade ljudi iz cijeloga svijeta pohrlile u London odati joj počast.

 

            Jean-Luc Godard

            Jean-Luc Godard, jedan od najuticajnijih režisera 20. vijeka i najznačajniji predstavnik Francuskog novog talasa, preminuo je u svom domu u Rolleu u Švajcarskoj 13. septembra u 91. godini života. Francusko-švajcarski režiser nije umro prirodnom smrću, već se odlučio na eutanaziju ili potpomognuto samoubistvo, koja je obavljena u Švajcarskoj, gdje je to u nekim okolnostima legalno.

            Godard je živio boemskim životom i počeo pisati scenarije i filmske kritike, te se sprijateljio s budućim velikim režiserima, kao što su André Bazin, François Truffaut, Éric Rohmer i Claude Chabrol.

            Godard, jedan od suosnivača francuskog novog filmskog talasa, kasnije je snimio i “Prezir” s Brigitte Bardot i “Pierrot le Fou” s Belmondom, koja se oba smatraju remek-djelima francuske kinematografije.

 

            Coolio

            Coolio, jedno od najvećih imena hip-hopa 1990-ih, preminuo je od srčanog udara u Los Angelesu 28. septembra u 59. godini života.

            Coolioov uspon do slave započeo je kao član rap grupe WC i Maad Circle, ali 1994. godine odlučio je krenuti solo i izdao je svoj debitantski album, “It Takes a Thief”. Njegova uvodna pjesma, “Fantastic Voyage”, dobila je velike pohvale kritičara. Godinu dana kasnije, objavio je “Gangsta’s Paradise” pjesmu za film “Dangerous Minds” u kome glavnu ulogu igra Michelle Pfeiffer, koja će postati jedna od najuspješnijih rap pjesama svih vremena, sedmicama je bila na vrhu lista u nekoliko zemalja. Godine 1996. Coolio je dobio nagradu Grammy za najbolju solo rap izvedbu. Ukupno je bio nominovan za Grammy šest puta tokom svoje karijere.

 

            Jerry Lee Lewis

            “Ovaj čovjek ne svira rock ‘n’ roll. On je rock ‘n’ roll!”, jednom je rekao Bruce Springsteen o Jerryju Lee Lewisu, koji je preminuo prirodnom smrću u državi Mississippi 28. oktobra u 87. godini života.

            Rođen 29. septembra 1935. godine u Ferridayu, Louisiana, Lewis je počeo svirati klavir u dobi od sedam godina, održavši svoj prvi javni koncert prije nego što je došao u tinejdžerske godine.

            Sa svojim nevjerovatnim talentom i nezaustavljivom energijom, Lewis se brzo proslavio uspješnim hitovima, kao što su “Great Balls of Fire” i “Whole Lotta Shakin’ Goin’ On”, očaravajući publiku sviranjem klavira jednako kao i svojim pjevanjem. Njegovi nastupi, koji su često uključivali sviranje klavira dok je stajao i udaranje po tipkama šakama ili potpeticama, takođe su mu donijeli reputaciju rock buntovnika. Na jednom je nastupu čak zapalio svoj klavir. Tokom karijere, osvojio je četiri nagrade Grammy, uključujući onu za životno djelo, te je primljen u Kuću slavnih rock and rolla.

 

            Pelé

            Brazilska fudbalska legenda Pelé, punim imenom Edson Arantes do Nascimento, preminuo je 29. decembra u bolnici Albert Einstein u Sao Paulu, u 83. godini života. Bio je jedan od najboljih fudbalera svih vremena.

            Rođen je 23. oktobra 1940. godine u mjestu Três Corações i odrastao je u siromaštvu, kao i većina brazilskih fudbalera. Sa 16 godina debitovao je za prvu ekipu Santosa i već na prvoj utakmici postigao je pogodak, poslije čega ga je selektor Silvio Pirila pozvao na utakmicu protiv Argentine u Rio de Janeiru. Pelé je odmah osvojio navijače pogotkom i atraktivnim potezima.

            Svojom koordinacijom pokreta i brzinom je odskakao od prosjeka; pretrčao bi 100 metara za 11 sekundi, skakao je 650 cm u dalj i 180 cm u vis. U karijeri je postigao više od 1.200 pogodaka, iako su u tu brojku uračunate i prijateljske utakmice, kao i golovi postignuti na služenju vojnoga roka. U ligaškim takmičenjima postigao je ukupno 589 golova u 605 odigranih utakmica. Trostruki je svjetski šampion s Brazilom.

 

            Vivienne Westwood

            Britanska dizajnerica Vivienne Westwood, jedno od najvećih imena britanske mode poznata po buntovništvu i izazivanju autoriteta, umrla je 29. decembra u 81. godini života.

            “Umrla je mirno i okružena svojom porodicom u Londonu”, objavila je njena modna kuća u službenom saopštenju.

            Karijera Vivienne Westwood bila je obilježena buntovništvom i političkim angažmanom. Bila je poznata kao velika aktivistkinja i na modne je piste donijela stvari koje je ona smatrala važnim, poput borbe protiv klimatskih promjena, zagađenja, ili podrške osnivaču WikiLeaksa Julianu Assangeu. Protestne majice s porukama, ili transparente nosili su njeni modeli na pistama.

            Westwood je izgradila ime na kontroverznom “punk” i novom stilu 70-tih godina prošlog vijeka.

 

 

SPORT U 2022. GODINI: Odlazak Kralja, sjaj Katara i veličanstveni Messi

 

            Protekla godina donijela nam je sjajne trenutke sa dva najveća sportska događaja - Zimskih olimpijskih igara i Svjetskog prvenstva u fudbalu, ali sve je zasjenila smrt Peléa.

            Trebala je to biti godina u kojoj bi se saželo sve što život čini lijepim, pa tako i sve ono što nam daje sport, najljepša svakodnevna razbibriga mnogih žitelja naše planete.

            Ali, neki drugi događaji od nje su napravili godinu suza.

            Samo dva dana prije isteka 2022. godine, došla nam je informacija da je svijet napustio Pelé. Po mnogima najbolji fudbaler svih vremena, jedini osvajač tri titule svjetskog šampiona u istoriji i čovjek koji zbog kojeg su zaustavljani ratovi kako bi se u miru uživalo u njegovim majstorijama, u bolnici u Sao Paulu izgubio je najvažniju utakmicu. Odlazak brazilskog majstora cijeli je svijet zavio u tugu, ali njegova ostavština bit će neizbrisiva.

            Peléova smrt, uz tragediju koja je zadesila Ukrajinu, bacila je sjenu na godinu kojoj je kalendar dodijelio dva najveća i najpopularnija sportska događaja - Zimske olimpijske igre u Pekingu i Svjetsko prvenstvo u fudbalu u Kataru.

            Spektakularno spuštanje zavjese na Svjetsko prvenstvo u Kataru, prvi Mundijal u istoriji igran na tlu jedne arapske zemlje, u decembru je ispisalo savršeno poglavlje kojim su zaključene borbe u 2022. godina, prepunoj istorijskih događaja.

            Od drame sa Novakom Đokovićem i njegove deportacije iz Australije i olimpijskog sjaja Pekinga sa početka godine, do oproštajnih suza Rogera Federera i slavljeničke euforije Lionela Messija sa blistavog Mundijala u Kataru, godina je bila krcata događajima za pamćenje, u koje se 29. decembra, ali ne po lijepom, upisao i odlazak Peléa.

 

            Đokovićeva australijska drama

            Uvod u sportsku 2022. godinu ponudila je drama sa Đokovićem i njegovim nastupom na Australian Openu.

            Đoković, jedan od najboljih tenisera u istoriji, u Australiju se, po deseti trofej Melbournea, zaputio sa obrazloženjem da će mu medicinsko izuzeće od vakcinacije protiv COVID-a 19 pomoći da prođe karantinska pravila za ulaz u državu, ali završilo je tako da je poslije višednevnog boravka u neuglednom hotelu za azilante i migrante i niza saslušanja, bio prisiljen vratiti se kući.

 

            24. Zimske olimpijske igre

            Mediji su mnogo pisali o tome da je ruski predsjednik Vladimir Putin sa invazijom na Ukrajinu čekao dok ne prođu Zimske olimpijske igre u Pekingu kako svom savezniku Kini ne bi pokvario spektakl. Koliko je u tome bilo istine, teško je reći, ali činjenica je da je zavjesa na spektakl u Pekingu spuštena samo četiri dana prije nego što će ruski lider narediti svojoj vojsci upad u susjednu zemlju.

            Igre u Pekingu, njihovo 24. zimsko izdanje, odvijale su se kroz čak 109 takmičenja u 15 različitih disciplina. Nastupio je 2.871 sportista iz 91 zemlje, sa debitantima sa Haitija i Saudijske Arabije, koji su prvi put ponijeli zastave svojih zemalja na Zimskim olimpijskim igrama.

            Ono što će ostati zapisano na sportskom planu je što je Norveška sa 16 zlatnih medalja postavila novi rekord Igara, ali van borilišta, pamtit će se i po diplomatskom bojkotu ceremonije otvaranja predstavnika nekoliko zemalja predvođenih SAD-om, zbog kršenja ljudskih prava u Kini, tačnije - represije prema Ujgurima i u Hong Kongu.

            Dok su na globalnom planu Norvežani ispisali istoriju i Peking napustili sa 37 olimpijskih medalja, na regionalnom će Igre po dobrom pamtiti samo Slovenci, koji su u Kini osvojili sedam medalja, od čega dvije zlatne, tri srebrene i dvije bronzane.

 

            Odlazak Federera i Serene Williams

            Ako izuzmemo Đokovićeve probleme sa vizom, teniska godina je i na terenu bila više nego uzbudljiva. Novakovo neigranje u Australiji omogućilo je Rafaelu Nadalu da lakše dođe do 21. trofeja sa Grand Slam turnira. Uz 22., koji je kasnije osvojio na Roland Garrosu, španski teniser sada je rekorder po broju osvojenih naslova na četiri najjača svjetska turnira. Đokoviću je, za utjehu, ostao naslov osvajača Wimbledona, što mu je bila 21. Grand Slam titula i sedma na londonskom turniru.

            A onaj ko drži rekord sa jednim naslovom više u Londonu, Roger Federer, ove je godine stavio tačku na veličanstvenu karijeru jednog od najvećih ikada. S obzirom na to da se u posljednje vrijeme više liječio nego što je igrao, te da je već zašao u petu deceniju života, Federerov oproštaj malo je koga mogao iznenaditi, ali njegov odlazak ipak je u svijetu prihvaćen kao šok, zbog praznine koju će nakon decenija vladavine terenima ostaviti iza sebe.

            Suze švajcarskog tenisera, osvajača 103 ATP turnira, od kojih 20 Grand Slamova, nakon posljednjeg nastupa u karijeri na Laver cupu, u paru sa dugo vremena najljućim rivalom Rafaelom Nadalom, koji je Federerov oproštaj takođe dočekao u suzama, kadar je koji može konkurisati za sportski prizor godine.

            Osim Federera, napustilo nas je još jedno veliko tenisko ime. Nekoliko sedmica prije njega, oprostila se Serena Williams. Iako sa 23 osvojene Grand Slam titule nije uspjela stići rekord Margaret Court (24), mnogi su je sa terena ispratili kao najveću teniserku ikada.

 

            Košarkaško Svjetsko prvenstvo za žene

            Košarku je u 2022. godini obilježilo Svjetsko prvenstvo za žene u Sydneyu, kojim je selekcija SAD-a protutnjala kao uragan. Na putu do titule, svoje ukupno četvrte, Amerikanke su bez problema savladale i selekcije Bosne i Hercegovine, te Srbije.

            Nakon što su godinu ranije na Evropskom prvenstvu došle do četvrtfinala, košarkašice Bosne i Hercegovine u Australiju su otputovale sa velikim optimizmom, ali tamo su potpuno podbacile i izgubile svih pet mečeva u grupi, uz koš-razliku od minus 196. Selekcija Srbije je bila uspješnija, ali selekcija SAD-a bila im je previsoka prepreka u četvrtfinalu.

 

            Odbojkaško Svjetsko prvenstvo za žene

            Srbija je najveći uspjeh proslavila u odbojci. Na Svjetskom prvenstvu za žene, srpske odbojkašice su odbranile naslov osvojen u Japanu, u finalnom meču ostvarivši ubjedljiv trijumf nad Brazilom. Reprezentacija Hrvatske nije se proslavila, već je u grupnoj fazi pretrpjela poraz u svih pet utakmica.

 

            Odbojkaško Svjetsko prvenstvo za muškarce

            Kod muškaraca, Sloveniji je na Svjetskom prvenstvu u odbojci izmakla bronza, pa se morala zadovoljiti sa četvrtom pozicijom. Srbija je takmičenje završila u osmini finala.

 

            ‘Najbolji Mundijal do sada’

            I na kraju: Katar. Iako dugo osporavana i kritikovana na Zapadu, mala zaljevska zemlja organizovala je sjajno Svjetsko prvenstvo koje je predsjednik Međunarodne fudbalske asocijacije (FIFA) Gianni Infantino nazvao najboljim do sada. Na kraju, kada je spuštena zavjesa na turnir, sve kritike postale su prošlost.

            Prvi Mundijal na tlu Bliskog istoka, prvi u arapskom svijetu, prvi na kojem je jedan susret vodila žena, prvi odigran na kraju kalendarske godine…, prvi po mnogo čemu, ali ono što će ostati uklesano u istoriji - prva titula za Lionela Messija.

            Nakon 16 godina snova o trofeju i četiri sušna Mundijala, argentinski as konačno je uspio doći do zlatnog kipića, nakon sjajnog pohoda koji je Argentinu bacio u euforiju, a njemu stavio krunu na veličanstvenu karijeru i postavio ga rame uz rame sa legendarnim Diegom Maradonom.

            Messi je odigrao fantastičan turnir i sa dirigentskom palicom, asistencijama i golovima nosio svoju selekciju na putu do treće titule svjetskog šampiona te pritom oborio čitav niz mundijalskih rekorda.

 

            Ronaldov bijes i povratak Erikssena

            Za razliku od Messia, nastup još jednog asa koji je vapio za svjetskim naslovom, Cristiana Ronalda, završio je neslavno. Njegov Portugal završio je nastup u četvrtfinalu, gdje ga je izbacio Maroko, a sam Ronaldo imao je neslavan nastup na turniru, čiji je dio presjedio na klupi. Svoju vjerovatno posljednju šansu da Portugal vodi do prve titule šampiona svijeta, Ronaldo je ispratio sa suzama u očima i izljevima bijesa.

            Završni turnir prepun šokantnih ishoda, za koje je u najvećoj mjeri bila zaslužna selekcija Maroka, u dobroj mjeri je obilježila i reprezentacija Hrvatske, koja je u četvrtfinalu izbacila Brazil, ali koju je upravo Argentina zaustavila u pohodu na drugo finale zaredom. Ipak, „Vatreni“ su se kući vratili sa bronzanom medaljom, ponovivši uspjeh generacije iz 1998. godine.

            Srbija je ostala kratkih rukava, pošto je eliminisana već u grupnoj fazi.

            Iako njegova selekcija nije napravila ništa, jedan od junaka turnira svakako je bio Danac Christian Eriksen. Sjajni veznjak, koji je prošle godine na Evropskom prvenstvu doživio kolaps i zastoj rada srca, vratio se na svjetsku scenu. Iako je Danska ispala u grupnoj fazi, Erikssenov nastup mogao bi se svrstati u najljepše trenutke turnira.