Događaji koji su obilježili 2023. godinu

            *NAPOMENA: Izvor informacija za tekst koji slijedi je korišten sa portala radiosarajevo.ba, federalna.ba, oslobodjenje.ba, klix.ba i mondo.ba, kao i sa spagosmail.blogspot.com bloga!

Ensvid Hadžajlić - MosHer

 

 

            Iza cijelog svijeta je još jedna, 2023. godina, koju su obilježile mnoge stvari. Nažalost, većina je bila vezana uz - negativne stvari.

            Bilo da je riječ o nastavcima prijašnjih, buđenju starih ili eskalaciji onih koji traju već decenijama, ratovi i sukobi su, nažalost, potpuno obilježili ovu 2023. godinu u cijelom svijetu. Pored njih, tu je bila i serija razornih zemljotresa u Turskoj i Siriji, koja je odnijela desetine hiljada života, kao i masovne pucnjave u regionu i Evropi koje su šokirale društvo do temelja.

            Ipak, bilo je i pozitivnih stvari. Tehnologija je napravila još jedan veliki korak naprijed sa vještačkom inteligencijom, koja sada već pomaže ljudima u mnogim branšama. Ovo je i godina kada smo se izborili s korona virusom i kada su mjere širom svijeta napokon ukinute.

            Ovo su najvažniji događaji, po mjesecima, koji su obilježili godinu iza nas:

 

            Januar

            Odmah 1. januara, jedan veliki događaj se desio u našem susjedstvu. Nakon 9.5 godina članstva u Evropskoj uniji, Hrvatska je i zvanično prihvatila euro kao svoju službenu valutu. Famozna kuna otišla je u prošlost.

            Početak prvog mjeseca obilježili su i izbori u Brazilu, gdje je Lula Da Silva s vlasti skinuo populističkog, sada već bivšeg, predsjednika Jaira Bolsonara. Nažalost, pristalice Bolsonara nisu prihvatile poraz. Uslijedili su napadi velike grupe ljudi koje podržavaju ovog političara na predsjedničku palaču, nacionalni kongres i vrhovni sud. Više od 1400 ljudi je uhapšeno, a više od 80 ljudi je povrijeđeno.

            Kako bi proslavio 60. godišnjicu Jelisejskog sporazuma o francusko-njemačkom prijateljstvu, francuski predsjednik Emmanuel Macron pozvao je njemačkog kancelara Olafa Scholza u njegov omiljeni pariski restoran „La Rotonde“. Dostojan ambijent, jer su Pikaso i Hemingvej već večerali tamo.

            Bizaran spomenik ljudskom nerazumijevanju kružio je svijetom iz Štajerske. U neprirodno ugodnom januaru, blistave plahte vještačkog snijega djelile su blatnjavu, sivo-smeđu popularnu destinaciju za zimske sportove Rohrmoos.

 

            Februar

            Ovaj mjesec je obilježila serija razornih zemljotresa koja je 6. februara pogodila Tursku i Siriju. Prvo je zabilježen zemljotres od 7.8 stepeni po Richterovoj skali, a ubrzo je došao i zemljotres od 7.7 stepeni. Rezultat ove nepogode je bila brojka od čak 59 hiljada poginulih, a više od 121 hiljade je bilo povrijeđeno. Materijalna šteta ovih potresa mjeri se u milijardama.

            Grad Kahramanmaras, na jugu Anatolije, cijenjen je zbog svog bogatstva kulturnih spomenika. Koliko ih je još ostalo cijelih u februaru? Tursku i Siriju pogodili su zemljotresi jačine 7,8 stepeni. Bataljoni spasilaca tragali su danima za preživjelima sa sve slabijim nadama. Na kraju je bilo 59.000 mrtvih.

            Evropska unija je 14. februara donijela odluku da će se dizel i benzinska auta moći proizvoditi samo do 2035. godine, što je dio borbe EU protiv klimatskih promjena.

            Vrijedi spomenuti i da su u ovom mjesecu već počele mjere protiv inflacije, i to u Velikoj Britaniji, SAD-u i u EU. Nažalost, ovaj ekonomski šok osjetit će se kroz cijeli svijet, tokom cijele 2023. godine.

            Pripadnici američke mornarice pronašli su ostatke oborenog kineskog balona u Atlantskom okeanu u blizini obale savezne države Južne Karoline. Dok je Washington sumnjao u špijunažu, Peking je govorio o čisto istraživačkim ciljevima. Kasnije se ispostavilo da je balon bio opremljen američkom tehnologijom kojom se slobodno trguje.

 

            Mart

            U trećem mjesecu 2023. godine imamo potvrdu finansijkih problema koji su počeli mnogo ranije, ali čiji efekti su se počeli osjećati u februaru. Silicon Valley Bank, ogromna investiciona banka sa zapada SAD-a, bankrotira i totalno krahira. Tako postaje najveća banka koja je propala još od 2008. godine i finansijske krize i recesije koja je tada zadesila cijeli svijet. Ubrzo iza SVB bankrot proglašava i Credit Suisse.

            Isto tako, u Silikonskoj dolini se pokreće nešto što će mnogima postati dio svakodnevnog života - Chat GPT. Ovaj model koji koristi vještačku inteligenciju prvi je svoje vrste namijenjen za masovnu upotrebu, te do samog kraja godine, a vjerovatno i još mnogo godina u budućnost, milioni ljudi širom svijeta će koristiti ovu aplikaciju.

            Vrijedi istaći i nalog za hapšenje ruskog predsjednika Vladimira Putina, kojeg je Međunarodni krivični sud objavio 17. marta 2023. godine. Imajući u vidu da Rusija nije potpisnica sporazuma koji je uspostavio MKS, Putin je još na slobodi.

            Uzbudljiva filmska adaptacija antiratnog romana „Ništa novo na zapadu“ Edwarda Bergera bila je nominovana za Oscara devet puta, a od toga je osvojila četiri Oscara, na primjer kao „Najbolji međunarodni film“. I to - duboko na zapadu Amerike - bila je nešto vrlo novo za filmsku njemačku kinematografiju.

 

            April

            Četvrti mjesec opet otvaramo s vijestima iz regiona. Nakon 20 godina na vlasti, što kao predsjednik, što kao premijer, Milo Đukanović gubi izbore u Crnoj Gori. Na mjestu predsjednika ga mijenja Jakov Milatović, i to ubjedljivom pobjedom u drugom krugu.

            Samo dva dana poslije izbora u ovoj zemlji, u jednoj drugoj državi se slavi - Finska postaje 31. članica NATO-a. Ruska invazija Ukrajine i prijetnje koja je odašiljala zemljama s kojima dijeli granicu natjerale su Fince da ipak prestanu biti vojno neutralna zemlja.

            Osim toga, vrijedi spomenuti i lansiranje rakete Starship firme SpaceX. Radi se o najsnažnijoj raketi ikada napravljenoj, koja je ipak eksplodirala samo četiri minute poslije lansiranja.

            U februaru je zemljotres potresao sirijski grad Alep. U aprilu su se stanovnici okuplili usred ruševina za dugim stolovima i slave Bajram, prekid mjeseca posta: trenutke zajedništva koji jačaju solidarnost među muslimanima. Ovo je važnije nego ikada, posebno u trenucima potrebe.

 

            Maj

            Nažalost, peti mjesec počinje s dva užasna događaja iz susjedstva. Masovne pucnjave, prvo u školi Vladislav Ribnikar u Beogradu, a zatim i u selu Mladenovac, odnose 19 života u Srbiji. Ovaj događaj je obilježio možda čak i cijeli region za ovu godinu, a susjednu Srbiju bez ikakve sumnje.

            U maju je Ujedinjeno Kraljevstvo i formalno dobilo svoje nove monarhe - kralja Charlesa III i kraljicu Camillu. Iako je kraljica Elizabeta preminula još u septembru 2022. godine, pripreme za masovnu ceremoniju trajale su mjesecima.

            First Republic Bank iz San Francisca obara rekord Silicon Valley Banka kao najvećeg bankarskog kraha za 2023. godinu, te takođe potpuno bankrotira još na početku mjeseca.

            U maju se održava i Eurosong, gdje pobjeđuje Loreen s pjesmom Europhoria, a održavaju se i izbori u Turskoj, gdje suverenu vlast potvrđuju Recep Tayyip Erdogan i njegova AK stranka.

            Egzistencijalni strah izazvan generativnom vještačkom inteligencijom u kreativnoj ekonomiji širi se Hollywoodom 2023. godine, gdje su pisci scenarija započeli štrajk sredinom maja tražeći ograničavanje upotrebe tehnologije u filmovima, kao i povećanje plata.

 

            Juni

            Šesti mjesec obilježavaju dvije tragedije na moru. Prije svega, 14. juna najmanje 82 migranta umire kada je, u blizini Grčke, došlo do prevrtanja broda. Još najmanje 500 ljudi je proglašeno nestalim.

            Samo četiri dana poslije, katastrofa u SAD. Podmornica Titan gubi svaki kontakt s vanjskim svijetom. Uskoro cijeli svijet saznaje da je došlo do implozije, te pet putnika gubi život.

            Krajem mjeseca, tačnije 23. juna, cijela planeta je gledala Rusiju. Jevgenij Prigožin, vođa zloglasne Wagner plaćeničke grupe, kreće sa svojim trupama na Moskvu, nezadovoljan podrškom koju dobija od Rusije. Usput osvaja nekoliko gradova, ali se u roku 24 sata od početka pobune ipak povlači uz preseljenje u Bjelorusiju.

            Brana Kahovka na jugu Ukrajine, koja je pod ruskom kontrolom, pukla je nakon eksplozije. 18 milijardi kubnih metara vode poplavilo je čitava zemljišta nizvodno, nanijela hemikalije i mine - humanitarna i ekološka katastrofa, čije su posljedice još uvijek primjetne.

 

            Juli

            Sedmi mjesec 2023. godine nije bio pretjerano zanimljiv. Od važnih događaja vrijedi istaći izlazak filmova Oppenheimer i Barbie. Ova ostvarenja su vodila 'rat' cijelu godinu, te se rodio termin koji će ostati zapamćen - Barbieheimer.

            Nizozemska na biralištima ne daje povjerenje koaliciji okupljenoj oko najdugovječnijeg premijera u cijeloj EU, Marka Ruttea. On navodi da će se iz politike povući, ali još nema njegove zamjene.

            Holivudski glumci pridružili su se scenaristima u julu, u najvećoj obustavi rada u Tinseltownu od 1960-ih, dijelom zbog straha da bi se vještačka inteligencija mogla koristiti za kloniranje njihovih glasova i likova.

            Štrajk je odgodio stotine popularnih serija i filmova prije nego što će studiji i glumci postići dogovor u novembru 2023. godine, dva mjeseca nakon što su se scenaristi vratili na posao.

 

            Avgust

            Na tačno dva mjeseca od njegove pobune protiv Putina i Rusije, u avgustu je, pod sumnjivim okolnostima umro Jevgenij Prigožin. Iako je smanjio medijsku eksponiranost nakon što je vojni udar završio, čini se da 'sudbinu' nije mogao izbjeći. Ubijen je u padu aviona, a sumnja se da je iza svega bila Putinova vlast u Rusiji, mada Kremlj to negira.

            Lana Pudar je u 2023. godini osvojila devet evropskih i svjetskih medalja, pet zlatnih, dvije srebrene i dvije bronzane medalje. Učestvovala je u 12 velikih finala, ostvarila dvije olimpijske norme za nastup na Olimpijskim igrama u Parizu 2024. godine. Postigla je šest rekorda, dva evropska juniorska rekorda, tri rekorda juniorskih prvenstva, jedan rekord svjetskih prvenstava i osvojila pehar za najbolju plivačicu Svjetskog juniorskog prvenstva. Izdvajaju se dvije zlatne medalje na Svjetskom juniorskom prvenstvu u Izraelu i tri zlatne medalje na Evropskom juniorskom prvenstvu u Beogradu, te seniorska bronza sa nedavno održanog Evropskog prvenstva u kratkim bazenima.

            Niz državnih udara koji su označili brutalno demokratsko nazadovanje u frankofonskoj Africi nastavio se i u 2023. godini, a Niger i Gabon su posljednje zemlje koje su svrgnule izabranog predsjednika.

            Nepopularna Francuska prisiljena je povući i svog ambasadora i svoje trupe iz Nigera što je treći put da se njene snage povlače iz bivše afričke kolonije u manje od dvije godine.

            U međuvremenu, u avgustu, gabonski predsjednik Ali Bongo Ondimba, nasljednik dinastije koja je vladala 55 godina, svrgnut je s vlasti poslije predsjedničkih izbora koje su vojska i opozicija proglasile lažnim.

            Suša pogoršana klimatskim promjenama navodi se kao jedan od faktora iza najsmrtonosnijeg šumskog požara u Sjedinjenim Državama u vijeku koji je u avgustu odnio najmanje 115 života na havajskom ostrvu Mauiju.

            Svemirska utrka se zahuktava 2023. godine, kada će zvijezda u usponu Indija postati prva nacija koja je uspješno spustila letilicu bez posade na Mjesečev južni pol u avgustu, samo nekoliko dana nakon što se rusko lunarno vozilo srušilo na njegovoj površini.

            Više od pola vijeka nakon što je američki astronaut Neil Armstrong postao prvi čovjek koji je hodao po Mjesecu, nekoliko se zemalja bori za povratak na Mjesec.

            Pobjeda Španije nad Engleskom u finalu Svjetskog prvenstva u fudbalu za žene u Sydneyu 20. avgusta izazvala je scene veselja kod kuće.

            Ali, euforija brzo ustupa mjesto bijesu kada je šef španskog fudbalskog saveza Luis Rubiales poljubio fudbalerku Jenni Hermoso nekoliko minuta poslije utakmice, što je bio poljubac, za koji je kasnije ona rekla da ga je doživjela kao „napad“.

            Rubiales od početka insistira na tome da je poljubac bio dobrovoljan, ali suočen s velikim negodovanjem na kraju je podnio ostavku.

 

            Septembar

            U devetom mjesecu imamo prvi veći sukob u ovoj godini, pored ruske agresije na Ukrajinu. U regiji Nagorno-Karabakh dolazi do eskalacije sukoba između Armenaca i Azerbejdžanaca, gdje Azerbejdžan pokreće vojnu ofanzivu. Kroz nekoliko dana, 100 hiljada Armenaca napušta ovu teritoriju, dok Azerbejdžan proglašava pobjedu.

            Ovaj mjesec obilježio je i nastavak finansijskih problema. Evropska centralna banka je podigla kamatne stope na čak 4 posto, što je najviše u istoriji. Mnogi se pripremaju na jake finansijke udare do kraja godine.

            “White Men Can’t Jump” naziv je vrlo smiješnog košarkaškog filma. Da to uopšte nije tako, njemački tim predvođen NBA zvijezdom Francom Wagnerom dokazao je osvajanjem Svjetskog prvenstva u Aziji. U polufinalu, visokoletači su čak pobijedili i jako favorizirani američki tim.

            U kasnoj sezoni u Grčkoj, apokalipsa je izbila nad rajem za odmor: između 4. i 8. septembra, oluja neviđene jačine zahvatila je centralnu Grčku. Poginulo je 15 ljudi, a među žrtvama je kasnije identifikovan i jedan novopečeni austrijski par, koji je bio na bračnom putovanju. Šteta je bila neprocjenjiva: 200.000 domaćih životinja se utopilo, a samo u Tesaliji je izgubljena petina poljoprivredne proizvodnje.

 

            Oktobar

            Pripadnici palestinske grupe Hamas 7. oktobra pokreću napad na Izrael, koji u prvom danu rezultira s više od 1000 ubijenih Izraelaca. Nažalost, ovo eskalira u najveći sukob u ovoj regiji u prethodnih nekoliko decenija. Ubijeno je na desetine hiljada Palestinaca, a najgori među napadima Izraela na Pojas Gaze desio se 17. oktobra, kada je u Al-Ahli Arab bolnici, prema procjenama, ubijeno više stotina ljudi.

            Van novih sukoba na Bliskom Istoku, vrijedi spomenuti i razorne zemljotrese u Afganistanu. Na isti dan kada je Hamas pokrenuo sukob u Izraelu, serija jakih zemljotresa pogađa Afganistan, a život gubi više od 1000 ljudi. Stotine hiljada ostaje bez svojih domova.

 

            Novembar

            Ovim mjesecom su dominirale vijesti iz Palestine. U Pojasu Gaze je ginulo stotine ljudi dnevno, ali su barem Izrael i Hamas došli do kratke pauze od četiri dana, koja je počela 22. novembra.

            Osim toga, vrijedna spomena je i posjeta kineskog predsjednika Xi Jinpinga SAD-u, gdje ga je dočekao predsjednik Joe Biden. Dogovorene su mnoge stvari, među kojima je najvažnija borba protiv efekata klimatskih promjena.

            Takođe treba spomenuti i promjenu u Argentini, gdje vlast preuzima ekscentrični Javier Milei, koji odmah obećava ukidanje mnogih državnih ministarstava.

            „Novembar 2023. godine bio je najtopliji novembar do sada, sa prosječnom temperaturom prizemnog vazduha od 14,22 stepena Celzijusova, što je za 0,85 stepeni iznad novembarskog prosjeka u periodu od 1991. do 2020. godine i za 0,32 stepena iznad temperature prethodnog najtoplijeg novembra iz 2020. godine“, navedeno je u saopštenju službe EU za klimatske promjene Kopernik.

            U saopštenju se ističe da je u novembru zabilježena i rekordna prosječna temperatura u gornjem sloju Atlantskog okeana, koja je bila za 0,25 stepeni Celzijusovih viša od prethodne maksimalne temperature. Podaci ove službe za klimatske promjene pokrivaju period od januara 1940. godine.

 

            Decembar

            Za kraj godine je Gaza opet bila top tema u cijelom svijetu. Ipak, i pored strašnog sukoba u ovom dijelu svijeta, tragedija je bilo i u regionu. Cijeli Balkan je šokiralo svirepo ubistvo djevojčice Vanje (14), koja je ubijena u Sjevernoj Makedoniji početkom decembra. Uskoro su navodni počinitelji uhapšeni, a posebno je bila šokantna činjenica da je u otmicu koja je prethodila ubistvu bio uključen i njen otac.

            Tragedija je pogodila i Češku Republiku, i to na samom kraju mjeseca. 21. decembra je napadač David Kozák (24) ubio 13 ljudi i ranio 25, te na kraju izvršio samoubistvo. Svoj masovni zločin je uradio na Univerzitetu u Pragu, a policija u Češkoj još rasvjetljava ovaj slučaj.

            Vrijedi istaći i parlamentarne izbore u Srbiji, gdje ogromnu većinu opet osvaja SNS i vlast učvšćava predsjednik ove zemlje Aleksandar Vučić.

            Gotovo 200 zemalja na samitu o klimatskim promjenama COP28 postiglo je dogovor koji po prvi put poziva sve nacije da pređu sa fosilnih goriva kako bi spriječili najgore posljedice klimatskih promjena.

            Najvažniji segment sporazuma upravo se odnosi na smanjenje upotrebe fosilnih goriva. Naime, sporazum poziva zemlje da odustanu od fosilnih goriva u energetskim sistemima, na pravedan, uredan i pravičan način, ubrzavajući akciju u ovoj kritičnoj deceniji, kako bi se postigla neto nula do 2050. godine.

            Godina je završila burno, a klimatska agencija Evropske unije predviđa da će 2023. godina biti najtoplija godina od kako se vodi evidencija o temperaturama u svijetu, a to je od 1880. godine.

 

 

POZNATE JAVNE LIČNOSTI KOJE SU NAS NAPUSTILE 2023. GODINE

 

            U prošloj godini ostali smo bez mnogo poznatih lica. Evo ko nas je sve napustio u 2023. godini!

            Na kraju svake godine dođe vrijeme kada se svedu računi, sabere i oduzme šta smo sve prethodnih dvanaest meseci doživjeli. Neke lijepe stvari ćemo ponijeti u narednu 2024. godinu, a neke manje lijepe ostavit ćemo u 2023. godini. Dosta poznatih ličnosti napustilo nas je ove godine, ali njihova djela i poruke koje su prenijeli kroz film, muziku, sport, umjetnost i ostale društvene sfere ostat će da žive. Ovo su poznate ličnosti bez kojih smo ostali ove godine:

 

            Tina Tarner

            Legendarna pjevačica Tina Tarner, jedna od najvećih muzičkih zvijezda svih vremena, preminula je u 84. godini života 24. maja 2023. godine. Imala je buran život, obilježen velikom slavom ali i problematičnim brakom i zlostavljanjem. Bila je kraljica rokenrola, a napustila nas je poslije duge bolesti u svom domu u Kusnahtu kod Ciriha, u Švajcarskoj. Njeni hitovi, poput „What's love got to do with it“, „Private dancer“, „We don't need another hero“ i mnogi drugi, ostaće za generacije koje dolaze.

 

            Šinejd O' Konor

            Buntovna umjetnica moćnog glasa, preminula je nedugo nakon sinovljeve smrti. Muzika je bila njen spas, njeno buntovništvo je bilo podstaknuto mahom gnjevom zbog toga što je bila zlostavljana kao dijete, i svega što je doživila u ustanovi u Dablinu. Iako detalji smrti slavne pjevačice još nisu poznati, mediji pišu o njenom problematičnom djetinjstvu, izjavama koje su šokirale svijet, ali i incidentima koje je pravila tokom karijere.

            Šinejd je tokom nastupa u emisiji „SNL“ (Saturday Night Live), bez znanja producenata pocijepala sliku pape Ivana Pavla II, a svojevremeno je odbila i Gremi nagradu za pjesmu koja ju je proslavila „Nothing compares 2 U“, jer se bunila protiv materijalizma u muzičkoj industriji. Preminula je u 56. godini života 26. jula 2023. godini, a ostaće upamćene njene suze u spotu za pomenutu pjesmu, za koje je u svojim memoarima otkrila da su prave, ali i zašto se rasplakala. Njene suze kreću zbog stihova o majci: „All the flowers that you planted mama, In the back yard, All died when you went away“. Ranije je pričala da ju je majka zlostavljala i da je imala „sobu za mučenje“ u kojoj je uživala da joj nanosi bol. Njena majka je poginula u saobraćajnoj nesreći 1985. godine.

 

            Majkl Gembon

            Britanski glumac ser Majkl Gembon, čuveni Dambldor iz filmova o „Hariju Poteru“, umro je u bolnici sa navršene 82 godine života. Bio je najpoznatiji po ulozi profesora Albusa Dambldora u šest od osam filmova iz serijala o čarobnjaku Hariju Poteru. Njegova supruga i sin su saopštili da je „njihov voljeni suprug i otac“ preminuo mirno uz članove porodice poslije borbe sa upalom pluća.

            Za glumačka dostignuća dobio je četiri Bafta nagrade, a odlikovan je 1998. godine viteškom titulom za doprinos industriji zabave.

 

            Metju Peri

            Vijest da je preminuo čuveni Čendler Bing rastužila je cijeli svijet. Legendarni Metju Peri napustio nas je 28. oktobra 2023. godine u 55. godini života. Glumac koji je tokom života vodio borbu s narkoticima i alkoholom, pronađen je u đakuziju svog doma, a sada je otkriven konačni uzrok smrti Metjua Perija.

            Smrt zvijezde „Prijatelja“ proglašena je nesretnim slučajem zbog „akutnih efekata ketamina“, saopštilo je Odjeljenje za sudsku medicinu okruga Los Anđeles. Njega su na vječni počinak ispratili najbliži članovi porodice, prijatelji, saradnici, ali i cijela ekipa iz serije „Prijatelji“, koji su se i javno oprostili od kolege i prijatelja.

 

            Rakel Velč

            Slavna glumica je preminula u 83. godini života, a za sada uzrok smrti nije poznat javnosti. Poznato je da je Rakel bila simbol ljepote i seksipila sedamdesetih godina prošlog vijeka, a njeni filmovi gledani su i dan danas. Najpoznatija je po ulogama u „Fantastic Voyage“ i „One Million Years B.C.“ iz 1966. godine.

 

            Đina Lolobriđida

            Čuvena italijanska glumica Đina Lolobriđida (Gina Lollobrigida) preminula je u 95. godini života, javila je italijanska agencija Ansa. Italijanska diva stekla je slavu 1950-ih godina kao mediteranski seks simbol, prenio je Rojters. Nakon što je napustila svijet filma, kasnije je radila kao fotoreporterka i vajarka.

            Filmsku karijeru je počela 1946. godine i do kraja svog života je živjela u Rimu. Neki od njenih najzapaženijih filmova su: „Hljeb, ljubav i snovi“, „Kralj, kraljica i sluga“, „Servantes“, „Trapez“, „Carska Venera“, „Zvonar iz Notre Dame“. Glumila je s poznatim i velikim glumačkim imenima, među kojima su: Frenk Sinatra, Šon Koneri, Marčelo Mastrojani i Hemfri Bogart.

            Đina Lolobriđida je u septembru prošle godine imala uspješnu operaciju nakon preloma kuka.

 

            Pako Raban

            Fransisko Rabaneda Kuervo, poznatiji pod pseudonimom Pako Raban, bio je španski modni dizajner baskijskog porijekla. Bio je jedan od najpoznatijih modnih dizajnera na svijetu. Modni dizajner Pako Raban preminuo je u 89. godini života. Raban je bio poznat po svojim ekscentričnim izjavama na televiziji. Tvrdio je da je proživio nekoliko života (uključujući i život prostitutke u vrijeme Luja XV), da je poznavao Isusa u prethodnom životu, da je vidio Boga tri puta, da su ga posjetili vanzemaljci, da je ubio Tutankamona i da je star 75.000 godina.

 

            Lisa Meri Prisli

            Lisa Meri Prisli preminula je iznenada u 54. godini života, a njena životna priča mnoge ostavlja bez daha. Proživjela je gubitke, smrti, zlostavljanje, i bila u braku sa jednim od najpoznatijih pjevača na svijetu Majklom Džeksonom. Lisa Meri je imala devet godina kada je Elvis umro i navodno je vidjela njegovo tijelo u kupatilu prije nego što su je odveli iz prostorije.

            Poslije njene smrti 12. januara 2023. godine mnogi svjetski mediji prenjeli su informaciju da su njena majka Prisila i ćerka Rajli završile na sudu, zbog nasljedstva. Kako se navodi, ona nikada nije prežalila tragediju koja se desila 2020. godine kada je njen sin Bendžamin Kio izvršio saomoubistvo.

 

            Džeri Springer

            Legendarni voditelj „talk show-a“, Džeri Springer, preminuo je u 79. godini života, a vijest koja je rastužila svjetsku javnost objavila je njegova neutješna porodica. U saopštenju porodice potvrđeno je da je preminuo „mirno“, u svom domu u Čikagu. Objasnili su da mu je prije nekoliko mjeseci dijagnostikovan karcinom, a da mu se zdravlje naglo pogoršalo. Kako prenosi TMZ, Springer je preminuo od raka pankreasa 27. aprila 2023. godine.

 

            Među poznatim ličnostima koji su nas napustili 2023. godine su i glumci Rajan o Nil, Bili Miler, Andre Kit Brater, kao i pjevač kultnog benda The Pogues - Šejn Mekgovan.

 

            Takođe u 2023. godini smo, nažalost, ostali bez mnogih poznatih bosanskohercegovačkih i regionalnih ličnosti koje su dale značajan doprinos umjetnosti, filmu, fudbalu, nauci itd.

            Vijest da je preminuo legendarni glumac Saša Petrović nas je sve ostavila bez riječi. Nemoguće je zamisliti glumačku scenu u kojoj on ne postoji. Između ostalog ćemo ga pamtiti po ulozi u kultnoj „Audiciji“, predstavi „Sjećaš li se Dolly Bell?“ te filmovima „Teško je biti fin“, „Ničija zemlja“, „Ovo malo duše“, „Nafaka“..., kao i u popularnoj seriji „Lud, zbunjen, normalan“.

            „U ovim vremenima, kada se mržnja ponovo budi, nestaju dobri ljudi. Sa Sašom je nestao još jedan osmijeh. Saša Petrović je bio spoj energije, razigranosti, duhovitosti i osjećanja. Kamerni teatar 55 je bio privilegovan što je imao takvog glumca u svom ansamblu“, poručile su njegove kolege iz spomenutog teatra.

            Odlazak legendarnog Mirsada Tuke je takođe nenadoknadiv gubitak za bh. umjetničku scenu. U njegovoj biografiji se izdvajaju predstave „Hasanaginica“, „Sjećaš li se Dolly Bell?“, „Žaba“, „Tri sestre“... Tu su i filmovi „Žaba“, „Nafaka“, „Remake“, „Underground“ i drugi.

            Iako se dugo borio s opakom bolešću, ni u jednom trenutku nije skidao osmijeh s lica niti gubio nadu u bolje sutra. Njegova prijateljica, prvakinja Drame Sarajevskog ratnog teatra Selma Alispahić je tada za Klix.ba navela:

            „Mirsad Tuka je dostojanstveno živio, dostojanstveno je i otišao boreći se do posljednjeg daha za ljepotu života. Bio je čudesan glumac i predivan partner na sceni, svaka uloga je za njega bila svečanost, kao i za nas koji smo imali časti igrati s njim. Mirsad je moj drug iz djetinjstva, zajedno smo rasli u teatru i zajedno smo rasli kroz život, uvijek podrška i s puno ljubavi. Očajna sam zbog odlaska dragog čovjeka i kolege, ali ponosna na činjenicu da mi je obogatio život. Mirno plovi, dragi druže, nekim drugim morima.“

            Ostali smo i bez Žarka Lauševića. Iznimnu popularnost donijela mu je uloga u televizijskoj seriji „Sivi dom“. Uslijedile su Lauševićeve uloge koje je sve ostvario u uglavnom srbijanskim filmovima: „Šmeker“, „Dogodilo se na današnji dan“, „Braća po materi“, „Boj na Kosovu“, „Kaži zašto me ostavi“, „Bolje od bekstva“…

            Postao je jedan od najpriznatijih glumaca u svim republikama i pokrajinama bivše SFRJ. U knjizi „Godina prođe, dan nikad“ opisao je šta se događalo u kobnoj noći kada je iz samoodbrane ubio dvojicu mladića.

            Srbijanska glumica Jelena Čvorović Paunović, koja je prepoznatljiva po specifičnoj boji glasa, nas je takođe napustila u 2023. godini. Mnogi je pamte po ulogama Žakline u seriji „Srećni ljudi“ te Kasandre u „Porodičnom blagu“. Glumila je i Tankosavu u „Beloj lađi“.

            Otišla je i srbijanska glumica Ljiljana Sedlar. Publika je najviše pamti po ulozi Dude Pavlović u kultnoj seriji „Bolji život“.

            Bosanskohercegovačka književnost je pretrpila velike gubitke. Istaknuti bosanskohercegovački i crnogorski književnik Marko Vešović je izgubio bitku za život.

            On je jedan od najpriznatijih hroničara života građana Sarajeva pod opsadom. Upravo iz tog perioda izdvaja se i knjiga „Poljska konjica“ koja govorio o granatiranju glavnog grada BiH i svim ratnim strahotama koje su građani proživljavali.

            „Poezija 'Poljska konjica', posvećena jednoj ubijenoj sarajevskoj djevojčici, prijateljici pjesnikove kćeri, ostat će kao blistavi spomenik jednoj jezivoj pomrčini rođenoj u glavama provincijalne balkanske inteligencije na koncu dvadesetog stoljeća“, navedeno je u opisu knjige.

            Preminuo je i istaknuti književnik Hadžem Hajdarević. Objavio je 12 knjiga poezije, među kojima su: „Seobe obala“, „Koje nuhove lađe“, „Žive vode“, „Priče sa Dobrinje“ i druge. Knjige odabranih Hajdarevićevih stihova objavljene su na bugarskom, francuskom, engleskom, slovenskom, poljskom i njemačkom jeziku. Prevođen je i na arapski, flamanski, mađarski, makedonski, danski, ruski, italijanski, turski, ukrajinski i druge jezike.

            Jedan je od autora Rječnika bosanskog jezika, te koautor Pravopisnog priručnika bosanskog/hrvatskog/srpskog jezika s osnovama gramatike. Autor je, ili koautor, više čitanki za osnovne i srednje škole u Bosni i Hercegovini.

            Hrvatska književnica Dubravka Ugrešić je izgubila bitku s bolešću. Najpoznatija je po romanu „Štefica Cvek u raljama života“ po kojem je hrvatski režiser Rajko Grlić 1984. godine snimio film „U raljama života“.

            Kada je riječ o očuvanju bosanskog jezika, akademik Senahid Halilović ima iznimno važnu ulogu. On je 1991. godine objavio „Bosanski jezik“, prvu knjigu u kojoj je progovoreno o posebnostima bosanskog jezika kao ravnopravnog idioma hrvatskom i srpskom jeziku.

            Poslije ove knjige koja je srušila barijere na putu afirmacije bosanskog jezika i nakon početka rata, Halilović pristupa izradi kapitalnog djela: Pravopisa bosanskoga jezika. Iako rađen u teškim uslovima u ratnom Sarajevu i bez podrške adekvatnog tima, Pravopis objavljen 1996. godine postaje temelj standardizacije bosanskog jezika. Nažalost, i Halilović je među onima koji su nas nakon teške bolesti napustili u 2023. godini.

            Bosanskohercegovačku javnost je iznenadila i vijest da je preminuo legendarni Dževad Karahasan. Radio je kao dramaturg u teatrima u Zenici, Salzburgu i Sarajevu. Bio je urednik časopisa „Odjek“ i „Izraz“. Predavao je na univerzitetima u Sarajevu, Gottingenu, Salzburgu, Berlinu, Grazu, Baselu i Klagenfurtu. Neki od njegovih romana i teorijskih i kritičkih studija su: „Stidna žitja“, „Stid nedjeljom“, „Šahrijarov prsten“, „Kazalište i kritika“, „Model u dramaturgiji“, „Dnevnik melankolije“...

            Dobitnik je više međunarodnih nagrada - Herderove nagrade za književnost, Goetheove nagrade, evropske nagrade za esej Charles Veillon, Leipziške književne nagrade za evropsko razumijevanje, nagrade Vilenica, medalje Društva Heinrich Heine, Goetheove medalje... Klix.ba je u saradnji s medijskom grupacijom Styria (Kleine Zeitung, Die Presse i Die Furche) predstavio kratki dokumentarni film posvećen Karahasanu. Režisirao ga je Davorin Sekulić.

            Preminuo je i bosanskohercegovački karikaturista Hasan Fazlić. Od 1973. do 1992. godine radio je u dnevnom listu „Oslobođenje“, a upravo se ovo razdoblje smatra njegovim najuspješnijim stvaralačkim periodom.

            U 2023. godini je umro i Aleksandar Saša Bukvić, umjetnik i bivši vlasnik kultne sarajevske slastičarne Jadranka. U aprilu 1982. godine je sa Sejom Čizmićem, Biljanom Gavranović, Sadikom Hadžihasanovićem i Narcisom Kantardžićem, a kojima će se kasnije pridružiti i Kemal Hadžić, osnovao likovnu grupu Zvono, čiji se rad smatra pionirskim na planu konceptualne umjetnosti u Bosni i Hercegovini. Danas jedina nagrada koja se dodjeljuje mladim umjetnicama i umjetnicima u Bosni i Hercegovini, a čiji je pokretač za BiH Centar savremene umjetnosti (SCCA) nosi naziv Zvono i u zemljama u kojima se dodjeljuje ime dobija po pojedincima ili umjetničkim grupama koji su u vlastitim sredinama pravili pomake na umjetničkoj sceni.

            Pretrpjeli smo veliki gubitak i na polju nauke. Umro je Ismet Dizdarević, prvi doktor psiholoških nauka u BiH. Objavio je više od 200 naučnih i stručnih radova. Bio je potpredsjednik i predsjednik Društva psihologa Bosne i Hercegovine, te predsjednik Saveza udruženja za profesionalnu orijentaciju Jugoslavije. Dobio je nagradu Veselin Masleša i Šestoaprilsku nagradu grada Sarajeva.

            Ljubitelje sporta, ali i one koji ga ne prate, je rastužila informacija o odlasku Miroslava Ćire Blaževića. Nadimak „trener svih trenera“ je dobio nakon osvajanja bronze sa Hrvatskom na Svjetskom prvenstvu 1998. godine. U igračkoj karijeri, koja je prema njegovom sopstvenom priznanju bila prosječna, nastupao je za Travnik, zagrebačke Dinamo i Lokomotivu, Sarajevo, Rijeku, te švajcarske Sion i Moutier.

            Blaževiću je karcinom prvi put dijagnostikovan 2011. godine. Dva puta ga je pobijedio, ali se treći put vratio, a „trener svih trenera“ je izgubio najveću životnu bitku.

            Kada govorimo o političarima, Beriz Belkić, jedan od istaknutih članova Stranke za BiH, je umro od posljedica moždanog udara. On je od 1996. godine bio ministar rada, socijalne politike, raseljenih lica i izbjeglica, a potom od 1998. godine i premijer Vlade Kantona Sarajevo. Osam mjeseci tokom 2002. godine bio je i član Predsjedništva BiH.

            Na opštim izborima 2000. godine izabran je za poslanika u Predstavničkom domu Parlamentarne skupštine BiH, a svoj mandat u ovom tijelu nastavlja i nakon izbora 2006. i 2010. godine.

            Što se tiče bosanskohercegovačke muzičke scene, kako mlađim, tako i starijim generacijama je u lijepom sjećanju ostala grupa Seven Up. Damir Pašić Dadi, nekadašnji član spomenute grupe, se prošle godine hrabro borio protiv raka pankreasa. Ni u jednom trenutku nije skidao osmijeh s lica. Napustio nas je u 46. godini života.

            Umro je i Vlado Pravdić, nekadašnji klavijaturista Bijelog dugmeta. Svirao je na njihova prva dva albuma „Kad bi' bio Bijelo dugme“ i „Šta bi dao da si na mom mjestu“ prije nego što je u jesen 1976. godine otišao na obavezno odsluženje vojnog roka u JNA.

            Na njegovom mjestu tada ga je zamijenio Laza Ristovski. Vratio se u Bijelo dugme 1978. godine, čiji član je bio sve do 1987. godine, kada se povlači iz muzike. Pravdić se pridružio ostatku Bijelog dugmeta na njihovoj oproštajnoj turneji 2005. godine. Neko vrijeme je živio u Sjedinjenim Američkim Državama, a onda se preselio u Split.

            Istaknuti bh. kompozitor Asim Horozić je otišao na bolje mjesto nakon problema s plućima. Komponovao je opere „Hasanaginica“, „Zmaj od Bosne“, „Derviš i smrt“, dječiju operu „Aska i vuk“ itd. Komponovao je i koncertni stav za klarinet i orkestar „Kapija“, posvećen stradanju tuzlanske mladosti 25. maja 1995. godine.

            Poslije duge i teške bolesti je preminuo i svestrani umjetnik Alija Hafizović Haf, koji se bavio ilustracijama, slikarstvom, karikaturom, grafičkim dizajniranjem, komponovanjem i pisanjem tekstova za pjesme. Takođe je bio i režiser pozorišnih djela, pisac priča i humoreski, radiodrama i televizijskih drama. Napisao je stihove za neslužbenu himnu bh. prijestonice „Sarajevo, ljubavi moja“, koju je otpjevao Kemal Monteno.

            Hrvatski pjevač i bubnjar Jasmin Stavros je umro od raka kostiju. Sarađivao je s Josipom Lisac, Arsenom Dedićem, Duškom Lokinom, Mišom Kovačem, Ivicom Šerfezijem, Nedom Ukraden, Ljupkom Dimitrovskom i brojnim drugim muzičarima. Završio je privatnu jazz akademiju Stanley Spector u New Yorku. Kao jedan od najboljih studenata je uspio dobiti „zelenu kartu“ za ostanak u Americi, ali se ipak odlučio vratiti u Hrvatsku.

 

 

SPORTSKI DOGAĐAJI U 2023. GODINI

 

            Od januara do decembra 2023. godine. Od titule Danske u muškom rukometu do titule Francuske u ženskom rukometu...

 

            Januar: Danska treći put zaredom

            Početak 2023. godine bio je u znaku rukometaša Danske koji su postigli impozantan uspjeh. Treći put zaredom su šampioni svijeta, nakon što su u finalu Svjetskog prvenstva koje se igralo u Švedskoj i Poljskoj savladali Francusku 34:29.

            Danci su, u meču koji se igrao u Stockholmu, dominirali tokom čitavog meča, a najbolji su bili Rasmus Lauge sa deset i Simon Pytlick sa devet pogodaka. Zanimljivo je da Danska prije 2019. godine nikada nije bila šampion svijeta, a onda je osvojila tri posljednja SP-a.

            Treće mjesto osvojili su rukometaši Španije, koji su u Stockholmu savladali domaćina Švedsku sa 39:36.

            Prvi teniski Grand Slam u godini tradicionalno se u januaru igra u Melbourneu. Novak Đoković je potvrdio da je kralj Australian Opena osvojivši rekordnu desetu titulu na ovom turniru savladavši u finalu Grka Stefanosa Tsitsipasa 6:3, 7:6, 7:6.

            Ovo je bila i 22. Grand Slam titula srbijanskom teniseru, čime se izjednačio sa Špancem Rafaelom Nadalom.

            Australian Open koji se igrao 2023. godine ostat će u posebnom sjećanju i Arini Sabalenki.

            Bjeloruska teniserka osvojila je prvi Grand Slam naslov u karijeri pobijedivši u finalu Kazahstanku Jelenu Ribakinu 4:6, 6:3, 6:4 nakon dva sata i 28 minuta igre.

            U januaru se tradicionalno završava novogodišnja turneja Četiri skakaonice. Norvežanin Halvor Egner Granerud pobijedio je i na posljednjoj stanici u austrijskom Bischofshofenu te tako s tri pobjede i jednim drugim mjestom prvi put u karijeri osvojio to takmičenje.

            Granerud je osvojio 1.191,2 boda, a Grand Slam, slavlje na sve četiri skakaonice, ukrao mu je Dawid Kubacki pobjedom u Innsbrucku.

 

            Februar: Chiefsi osvojili Superbowl

            Evropski fudbalski šampion iz sezone 2021./2022. godine Real iz Madrida postao je u februaru klupski šampion svijeta, peti put u istoriji, nakon što je savladao Al-Hilal iz Saudijske Arabije.

            Turnir najboljih ekipa sa svih kontinenata igrao se u Maroku, a u finalnom meču koji se igrao u Rabatu Real je bio bolji od Al-Hilala sa 5:3.

            Po dva gola za madridski klub postigli su Vinicius Junior i Federico Valverde, dok je Karim Benzema postigao jedan. Vietto je bio dvostruki strijelac za saudijski klub, dok je treći pogodak postigao Marega.

            Real je tako u ovom takmičenju pobijedio nakon 2014., 2016., 2017. i 2018. godine te je rekorder po broju naslova. U utakmici za treće mjesto brazilski Flamengo je u Tangeru savladao egipatski Al-Ahly sa 4:2.

            Kanadski skijaš James Crawford napravio je veliko iznenađenje i stigao do prve pobjede na velikim takmičenjima osvojivši naslov svjetskog šampiona u superveleslalomu voženom u Courchevelu.

            Kod skijaša najuspješniji je bio Švajcarac Marco Odermatt koji je osvojio dvije zlatne medalje, u spustu i u veleslalomu.

            Američka skijašica Mikaela Shiffrin osvojila je prvu zlatnu veleslalomsku medalju. Do sada je imala četiri zlata u slalomu te po jedno u superveleslalomu i kombinaciji, a sada je svemu dodala i veleslalom.

            Najgledaniji sportski događaj, kao i obično, bio je finalni meč NFL lige (američki fudbal), Superbowl.

            Kansas City Chiefsi stigli su do trećeg Superbowla, drugog u posljednje tri godine.

            U finalu su s 38:35 u Arizoni savladali Philadelphia Eaglese. MVP finala bio je „quaterback“ Chiefsa Patrick Mahomes.

 

            Mart: Shiffrin i Odermatt najbolji

            U martu se održalo dvoransko Evropsko prvenstvo u atletici. Za apsolutnu dominaciju pobrinuo se donedavno anonimni Italijan Samuele Ceccarelli koji je osvojio zlatnu medalju u utrci na 60 metara i pritom je još jednom pobijedio sunarodnjaka Marcella Jacobsa, olimpijskog pobjednika iz Tokija na 100 metara.

            Belgijanka Nafissatou Thiam osvojila je zlatnu medalju s novim svjetskim rekordom u petoboju.

            Britanka Laura Muir osvojila je već peto evropsko dvoransko zlato, dva naslova ima na 3.000 m, a u Istanbulu je osvojila treće zlato na 1.500 m. Do iznenađujuće pobjede u troskoku došla je domaća predstavnica Tugba Danismaz.

            Američka skijašica Mikaela Shiffrin osigurala je nakon utrke super veleslaloma na završnici Svjetskog kupa u francuskom Courchevelu veliki Kristalni globus.

            Time je 27-godišnja Shiffrin po četvrti put u karijeri postala pobjednica Svjetskog kupa i vlasnica velikog Kristalnog globusa. Ranije je pobjeđivala 2017., 2018. i 2019. godine.

            Kod skijaša Švajcarac Marco Odermatt osvojio je Kristalni globus, tri utrke prije kraja sezone, zauzevši drugo mjesto u posljednjem slalomu sezone, voženom u Courchevelu.

            Olimpijski pobjednik u veleslalomu je po prvi put u karijeri osvojio Kristalni globus, naslijedivši pobjednika iz 2022. godine Alexisa Pintauraulta.

 

            April: Lajović osvojio Banjaluku

            Po prvi put u istoriji, Bosna i Hercegovina je bila domaćin jednog ATP turnira iz serije 250, a on se odigrao u Banjaluci, pod nazivom Srpska Open.

            Na turniru je učestvovao i najbolji teniser svijeta Novak Đoković, ali na kraju je trofej osvojio Dušan Lajović, takođe teniser iz Srbije, koji je u finalu savladao Rusa Andreja Rubljova 6:3, 4:6, 6:4.

            Lajović je stigao kao 70. igrač svijeta, ali je vrhunski odigrao turnir. U četvrtfinalu savladao je prvog nosioca Novaka Đokovića, u polufinalu četvrtog nosioca Miomira Kecmanovića, dok je u finalu nadigrao drugog nosioca i branioca titule ovog turnira koji se prethodne godine igrao u Beogradu pod nazivom Srbija Open.

            Za trijumf u Banjaluci Lajović je zaradio 85 hiljada eura, a ovo je bio drugi trofej koji je osvojio u karijeri. Prethodno je u svojoj riznici imao osvojen samo turnir u Umagu 2019. godine.

            Fudbaler Barcelone Lamine Yamal ulaskom u utakmicu Barcelone i Betisa u 83. minuti postao je najmlađi igrač u istoriji koji je zaigrao za Barcelonu s 15 godina, devet mjeseci i 16 dana.

            Taj rekord je od davne 1922. godine držao Armand Martinez Sagi, koji je prilikom svog debija bio samo dva mjeseca stariji. Yamal je i peti najmlađi igrač u istoriji španske elitne fudbalske lige.

 

            Maj: Real na krovu Evrope

            Košarkaši Real Madrida postali su po 11. put u istoriji šampioni Evrope nakon što su u finalnom meču Eurolige savladali grčki Olympiacos 79:78.

            Kraljeve je do trijumfa predvodio Rodriguez sa 15 koševa, Tavares je postigao 13 uz 10 skokova, dok je Hezonja meč završio sa 12. Bosanskohercegovački reprezentativac Džanan Musa je na terenu proveo 15 minuta, ali je za to vrijeme postigao dvije trojke i meč završio sa 6 poena.

            Junak je bio ipak Llull, on je tri sekunde prije kraja pogodio za pobjedu, a to su bili njegovi jedini poeni na utakmici.

            Put do trijumfa bio je popločan velikim preokretima, bili su otpisani u četvrtfinalu protiv Partizana, u finalu su gubili sa minus 12, ali madridski velikan pokazao je zašto je to što jeste.

            Fudbalske sezone u najjačim evropskim ligama dolazile su do kraja, posebno je bilo zanimljivo u njemačkoj Bundesligi, gdje je Bayern u posljednjem kolu stigao do 11. trofeja zaredom.

            U posljednje kolo Bundeslige Bavarci su ušli sa dva boda zaostatka za Borussijom iz Dortmunda i očekivalo se da milioneri neće propustiti priliku da pred svojim navijačima savladaju Mainz i prekinu niz Bayerna. Ipak, Borussia je odigrala 2:2, dok je Jamal Musiala u 89. minuti pogodio za pobjedu Bayerna 2:1 na gostovanju u Kölnu.

 

            Juni: Manchester city šampion

            Liga šampiona u fudbalu bila je u centru pažnje u junu. Finalni meč igrao se u Istanbulu, a Manchester City je ušao u istoriju prvim trofejom šampiona Evrope nakon što je savladao Inter iz Milana sa 1:0.

            City je postao 23. klub koji je osvojio ovo takmičenje, a junak engleskog šampiona je Rodri koji je postigao jedini pogodak. U redovima Intera igrao je bosanskohercegovački reprezentativac Edin Džeko, ali sjajna sezona njegovog kluba u elitnom evropskom takmičenju ipak nije krunisana trofejom.

            Trener Manchester Cityja Pep Guardiola čekao je treću titulu šampiona Evrope od 2011. godine, kada je to postigao sa Barcelonom, prethodno i 2009. godine, takođe sa Barcelonom.

            Denver Nuggetsi su po prvi put postali šampioni NBA lige. Denver je na domaćem terenu u petoj utakmici finala pobijedio Miami Heat 94:89 i s ukupnih 4:1 osvojio trofej najjače košarkaške lige na svijetu. Nikola Jokić bio je MVP finalne serije.

            Najbolji teniser svijeta Novak Đoković slavio je u finalu Roland Garrosa protiv Caspera Ruuda 7:6, 6:3, 7:5 i došao je do rekordnog 23. Grand Slam naslova.

            Njemački Magdeburg priredio je senzaciju na finalnom turniru rukometne Lige šampiona u Kölnu. Magdeburg je pobijedio Kielce 30:29 nakon produžetaka te je osvojio četvrti naslov šampiona Evrope, prvi poslije 2002 godine.

 

            Juli: Alcaraz zaustavio Đokovića

            Novak Đoković je stigao na Wimbledon kao glavni favorit da osvoji osmi naslov na travnatoj podlozi All England kluba i izjednači se sa Rogerom Federerom, te da poveća prednost u broju osvojenih Grand Slam naslova.

            Zaustavio ga je čudesni Španac Carlos Alcaraz koji ga je savladao u jednom od najboljih finala Wimbledona ikada 1:6, 7:6 (6), 6:1, 3:6, 6:4. Alcaraz je tako postao prvi osvajač Wimbledona izvan nekadašnje Velike četvorke (Đoković, Nadal, Federer, Murray) od 2002. godine.

            Oči ljubitelja sporta u Bosni i Hercegovini bile su okrenute ka Beogradu, gdje se održalo Evropsko juniorsko prvenstvo u plivanju. Najbolja bosanskohercegovačka plivačica Lana Pudar kompletirala je sjajan nastup u Srbiji osvojivši tri zlatne medalje, u disciplinama 50, 100 i 200 metara delfin.

            Krajem jula Lana je plivala i na Svjetskom seniorskom prvenstvu u Fukuoki (Japan), gdje je osvojila četvrto mjesto u utrci 200 metara delfin te tako ostvarila najveći uspjeh u istoriji plivanja Bosne i Hercegovine.

            Mađarski vaterpolisti osvojili su naslov svjetskih šampiona nakon što su u Fukuoki boljim izvođenjem peteraca savladali Grčku 14:13.

            Mađare je do četvrtog naslova u istoriji odveo golman Soma Vogel, koji je odbranio čak četiri peterca u raspucavanju.

 

            Avgust: Lyles u centru pažnje

            Američki sprinter Noah Lyles postao je novi svjetski šampion na 100 metara, istrčavši u Budimpešti najbolje vrijeme sezone i lični rekord od 9,83 sekunde.

            Lyles, aktuelni dvostruki svjetski šampion, ali na 200 m, u Budimpešti je pokazao da je popravio start i suvereno je postao šampionom na sto metara.

            Bila je ovo četvrta pobjeda zaredom Amerikanaca na SP-ovima, a svaki put je šampion bio različiti sprinter.

            Muško finale na 100 metara na SP-u prošlo je bez aktuelnih vladara sprinta, olimpijskog šampiona Italijana Marcela Jacobsa i svjetskog šampiona Amerikanca Freda Kerleya.

            Lyles je u Mađarskoj osvojio i svoj treći uzastopni naslov na 200 metara.

            Amerikanka Sha’Carri Richardson senzacionalna je nova svjetska šampionka na 100 metara. Ona je u finalu istrčala lični rekord od 10,65 sekundi te iznenadila Jamajčanke Shericku Jackson i legendarnu Shelly-Ann Fraser-Pryce, koje su s 10,72 i 10,77 osvojile srebro i bronzu.

            Manchester City nastavio je da skuplja trofeje u 2023. godine. U evropskom Superkupu koji se igrao u grčkom Pireju savladali su boljim izvođenjem jedanaesteraca Sevillu sa 6:5 (1:1). Marokanac Youseff En-Nesyri doveo je Sevillu u vodstvo u 25. minuti, a izjednačio je Cole Palmer u 63. minuti. Englezi su bili bolji u izvođenju penala.

 

            Septembar: Zlato za Tursku

            Turske odbojkašice osvojile su titulu evropskog šampiona savladavši selekciju Srbije rezultatom 3:2 u setovima.

            Srbijanke su trostruki evropski šampion i aktuelni svjetski šampion, a Turkinje su osvajačice Lige nacija.

            Sajamska dvorana 12 u Bruxellesu (Belgija) bila je domaćin velikog finala u kojem su snage odmjerile stare rivalke Turska i Srbija, u svom petom meču na evropskim prvenstvima u kojem su Turkinje tražile prvu pobjedu.

            U triler završnici petog seta više snage, koncentracije i sportske sreće imale su odbojkašice Turske koje su slavile sa 15:13 i tako osvojile zlato. U borbi za treće mjesto selekcija Nizozemske savladala je Italiju sa 3:0 i osvojila bronzanu medalju.

            Posljednji teniski Grand Slam turnir u godini, US Open, završen je trijumfom Novaka Đokovića koji je savladao Danila Medvedeva 6:3, 7:6, 6:3. Ovo je četvrta titula Đokoviću u New Yorku i 24. Grand Slam trofej, čime se izjednačio sa Margaret Court.

            Coco Gauff, 19-godišnja američka teniserka, osvajačica je ženskog dijela US Opena. Ona je u sjajnom finalnom susretu pobijedila Bjeloruskinju Arinu Sabalenku 2:6, 6:3, 6:2.

            Osvojila je Gauff prvu Grand Slam titulu u karijeri, nakon što je prošle godine u Roland Garrosu po prvi puta igrala finale nekog Grand Slam turnira.

 

            Oktobar: Biles za istoriju

            Američke gimnastičarke predvođene sjajnom Simone Biles osvojile su zlatnu medalju u ekipnom višeboju na Svjetskom prvenstvu u Antwerpenu. Amerikanke su slavile sa 167.729 bodova ispred Brazilki (165.530) i Francuskinja (164.064).

            Amerikanke su sedmi put zaredom pobijedile u ekipnom takmičenju na Svjetskom prvenstvu, a Biles se upisala u istoriju osvojivši već 20. zlatnu medalju na Svjetskim prvenstvima. Ujedno je postigla i rekord po broju medalja na Olimpijskim igrama i Svjetskim prvenstvima, s ukupno 33 medalje postala je najbolja ikada.

            Biles, koja je prije deset godina u Antwerpenu kao 16-godišnjakinja osvojila prvu medalju na SP-u u karijeri, dosad je po broju medalja na OI i SP-u bila izjednačena s legendarnom sovjetskom gimnastičarkom Larisom Latinjinom. Potonja i danas drži rekord po broju olimpijskih medalja, osvojila ih je čak 18.

            Uz Biles zlato u ekipnom višeboju za Sjedinjene Američke Države su osvojile i Skye Blakely, Shilese Jones, Joscelyn Roberson i Leanne Wong.

            Max Verstappen je šest utrka prije kraja sezone odbranio naslov svjetskog šampiona u Formuli 1 i došao do treće uzastopne titule nakon sprint utrke u Kataru. Nevjerovatni Nizozemac je došao do 407 bodova i drugoplasiran, njegov timski kolega iz Red Bulla, Sergio Perez sa 223 boda ga više ni teoretski ne može stići.

 

            Novembar: Italija poslije 47 godina

            Teniserska reprezentacija Italije osvojila je na završnom turniru u Malagi (Španija) Davis Cup pobjedom nad Australijom u finalu.

            Italijani su poslije pobjede protiv Srbije u polufinalu u borbi za trofej bili bolji od Australije i slavili nakon dva singl meča. Italija je poslije 47 godina stigla do osvajanja Davis Cupa.

            Pobjede su donijeli Matteo Arnaldi i Jannik Sinner.

            Arnaldi je u prvom meču, nakon dva i po sata borbe, pobijedio Alekseja Popirina u tri seta 7:5, 2:6, 6:4.

            U drugom meču Jannik Sinner je bio ubjedljiv protiv Alexa de Minaura i slavio je za 82 minute igre u dva seta, a izgubio je samo tri gema, 6:3, 6:0.

            Apsolutni junak bio je Sinner koji je u polufinalu savladao Novaka Đokovića, nakon čega je Italija izbacila Srbiju sa 2:1.

            Revanširao se mladi Italijan prvom teniseru svijeta za poraz u finalnom meču završnog ATP finala u Torinu, koje se igralo prije Davis Cupa.

            Đoković je u Torinu postavio još jedan rekord osvojivši po sedmi put pobjednički trofej na ATP finalu, a u meču za naslov je savladao Sinnera sa 6:3, 6:3 za jedan sat i 43 minute.

            Srbijanski teniser je iza sebe ostavio legendarnog Švajcarca Rogera Federera koji ima šest naslova.

            Poljakinja Iga Swiatek po prvi je put u karijeri osvojila naslov pobjednice WTA finala, završnog turnira osam najboljih teniserkih svijeta, koji se održao u meksičkom Cancunu. Ona je u finalu deklasirala Amerikanku Jessicu Pegulu sa 6:1, 6:0 za manje od sat igre.

            Trijumfom u Cancunu Swiatek se vratila i na vrh poretka najboljih teniserkih svijeta te 2023. godinu završava na prvom mjestu ispred Arine Sabalenke koju je savladala u polufinalu Cancuna.

 

            Decembar: Sjajne Francuskinje

            Francuske rukometašice osvojile su naslov svjetskih šampionki savladavši 31:28 braniteljice naslova Norvežanke u finalu Svjetskog prvenstva igranom u danskom Herningu.

            Lena Grandveau i Tamara Horacek su sa po pet pogodaka predvodile Francuskinje, dok su Nora Mork s osam i Stine Bredal Oftedal sa šest pogodaka vukle Norvežanke.

            Ovo je bio četvrti put kako su se Francuska i Norveška sastale u finalu SP-a za rukometašice, a Francuskinje su prvi put stigle do pobjede.

            Za Francusku, koja je i aktuelni olimpijski pobjednik, ovo je treći naslov svjetskih šampionki, nakon 2003. i 2017. godine. Aktuelne evropske šampionke, Norvežanke su ostale na četiri svjetska naslova (1999., 2011., 2015. i 2021. godine).

            Bronzu je osvojila domaća reprezentacija Danske nakon što je u susretu za treće mjesto na domaćem terenu u Herningu savladala Švedsku sa 28:27.

            Fudbaleri Manchester Cityja novi su klupski šampioni svijeta za sezonu 2022./2023. godinu nakon što su u finalu u saudijskom gradu Jeddah pobijedili brazilski Fluminense 4:0.

            Za oba kluba bilo je to prvo finale klupskog svjetskog prvenstva, a City je do pobjede stigao rutinski osvojivši tako peti trofej u ovoj godini.

            Golove za „građane“ zabili su Julian Alvarez (1. i 88. minut), Nino (27. minut) i Phil Foden (72. minut).

            Manchester City je ovom pobjedom nastavio dominaciju evropskih klubova koji su osvojili 11 uzastopnih naslova, a posljednji neevropski pobjednik bio je brazilski Corinthians 2012. godine.

            Ovo je bila najuvjerljivija pobjeda u finalu poslije 2011. godine, kada je Barcelona sa identičnih 4:0 porazila brazilski Santos.